Ból w klatce piersiowej – czy to już zawał?

Musimy zdawać sobie sprawę, że ból w klatce może mieć wiele przyczyn, w tym:

• refluks żołądkowo-przełykowy
• bóle kostno-stawowe
• zapalenie płuc lub osierdzia
• nerwoból (zapalenie nerwów międzyżebrowych, np. w przebiegu półpaśca, ucisk nerwów na poziomie kręgosłupa)
• choroby przełyku, tchawicy
• kamica pęcherzyka żółciowego
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
• pęknięcie przełyku (np. na skutek gwałtownych wymiotów)

Aby zrozumieć istotę zawału serca musimy sobie uświadomić, że nasze serce to bardzo sprawna pompa zbudowana z mięśni. W ciągu całego życia wykonuje ogromną pracę, a więc potrzebuje dużo „paliwa”. Tym paliwem jest krew, której zadaniem jest m.in. dostarczenie tlenu do mięśnia sercowego. Krew dociera do każdej komórki mięśniowej drogą naczyń wieńcowych – tych odpowiedzialnych za chorobę wieńcową. Naukowcy wykazali, że już w naczyniach wieńcowych 3-dniowych noworodków obecne są blaszki miażdżycowe. Styl naszego życia wpływa na tempo wzrastania tych blaszek. Najczęstszą przyczyną zawału jest pęknięcie blaszki miażdżycowej (nagłe i niespodziewane) oraz powstanie na jej powierzchni strupka. To właśnie ten strupek blokuje przepływ krwi – a co za tym idzie blokuje dopływ tlenu do fragmentu serca. To, jaki przebieg będzie miał zawał, zależy od obszaru, który uległ niedokrwieniu. Stąd wynika znaczna różnica w objawach w zależności od wielkości i lokalizacji miejsca niedokrwienia – niewielki obszar niedokrwienia może nie powodować objawów, natomiast duży obszar może doprowadzić do zatrzymania krążenia, a nawet do nagłej śmierci sercowej, czyli sytuacji, kiedy osoba dotknięta zawałem umiera przed przyjazdem Zespołu Ratownictwa Medycznego.

• ból w klatce piersiowej (może promieniować do lewej ręki, okolicy łopatki, żuchwy, nadbrzusza, pacjenci charakteryzują ból jako: uciskający, gniotący, zlokalizowany za mostkiem)
• duszność
• potliwość (tzw. perlisty pot – przypomina krople rosy)
• blade zabarwienie skóry
• lęk – czasem wręcz paniczny strach przed śmiercią
• zasłabnięcie (utrata przytomności)

Wiemy już, że nasilenie objawów zawału serca może być bardzo zróżnicowane. W pewnych grupach chorych (np. u cukrzyków) ból w klatce piersiowej może nie być odczuwany. Chcąc jednak zapamiętać objawy zawału serca powinniśmy skupić się na tych najbardziej charakterystycznych (powyżej). Może się również zdarzyć, iż zawał serca będzie objawiał się w sposób sugerujący problemy żołądkowe (tzw. „maska brzuszna zawału”) – są to jednak sytuacje dość rzadkie.

Rozpoznanie zawału serca wymaga oznaczenia enzymów sercowych wydzielanych przez uszkodzone komórki mięśnia sercowego (np. troponiny). Możliwe jest to zazwyczaj dopiero w szpitalu. Powinniśmy pamiętać, że badanie EKG – choć bardzo istotnie, nie może wykluczyć zawału serca. Jest grupa zawałów (tzw. NSTEMI), które nie powodują zmian w EKG. Do momentu ostatecznego rozpoznania, możemy jedynie podejrzewać ostry zespół wieńcowy.

Zawał serca może doprowadzić do nagłego zatrzymania krążenia (NZK), co może skutkować zgonem. Jeżeli nie podejmiemy leczenia w odpowiednio krótkim czasie, może dojść do sytuacji, kiedy komórki mięśnia sercowego ulegną trwałemu uszkodzeniu, a to będzie skutkowało osłabieniem siły mięśnia sercowego – tzw. niewydolność serca.

Nawet 2/3 zgonów z powodu zawału ma miejsce przed dotarciem do szpitala!

• Natychmiast wezwać pomoc (999/112), gdyż każda minuta zwłoki może być bardzo niebezpieczna.
• Uspokoić poszkodowanego i zadbać o jego unieruchomienie. Poszkodowany nie powinien podejmować żadnego wysiłku (w tym chodzenia, spacerowania, wyjścia na świeże powietrze itd.), gdyż każdy wysiłek powoduje wzrost obciążenia serca.
• Chory powinien oczekiwać na przybycie pomocy w pozycji siedzącej, możliwie wygodnej oraz zapewniającej podparcie pleców i głowy – taka pozycja w znaczący sposób odciąża serce
• Nie wolno zostawiać chorego samego, gdyż jego stan może w każdej chwili ulec pogorszeniu, włącznie z utratą przytomności i zatrzymaniem krążenia (wymagane jest wówczas podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej – RKO); Patrz: resuscytacja krążeniowo-oddechowa.
• Przed przyjazdem Zespołu Pogotowia warto przygotować dokumentację medyczną poszkodowanego, zamknąć psa, umożliwić karetce dojazd oraz w miarę możliwości zebrać od poszkodowanego wywiad – dotyczy to zwykle osób obcych; Patrz: wywiad SAMPLE.

Po konsultacji z dyspozytorem możesz podać poszkodowanemu kwas acetylosalicylowy (np. Aspirynę) w postaci rozgniecionej tabletki – warto jednak tę decyzję przedyskutować z dyspozytorem medycznym (tel.: 999); Musimy również mieć pewność, że poszkodowany poradzi sobie z połknięciem i nie doprowadzimy do zakrztuszenia

Polska może poszczycić się bardzo dobrym systemem udzielania pomocy osobom dotkniętym zawałem serca. Zespół Ratownictwa Medycznego ma możliwość bezpośrednio z miejsca wezwania wykonać transmisję EKG do ośrodka kardiologicznego. Dzięki temu nasze badanie będzie oceniane przez doświadczonego specjalistę w czasie krótszym niż 5 minut. Po podjęciu decyzji o wdrożeniu strategii inwazyjnej leczenia (angioplastyka wieńcowa, „balonikowanie”, „przepychanie naczyń”) pacjent jest transportowany do pracowni hemodynamiki, gdzie podczas zabiegu przywracana jest drożność naczynia wieńcowego. Bardzo istotne jest, aby zabieg został wykonany przed upływem 2 godzin od wystąpienia bólu, gdyż każda minuta przedłużającego się niedokrwienia działa niekorzystnie na mięsień sercowy. Dlatego bardzo ważnie jest, aby nie zwlekać z decyzją o wezwaniu pomocy w przypadku wystąpienia bólu w klatce piersiowej.